ΓΕΝΙΚΑ

Ο οισοφάγος είναι ένας μυϊκός σωλήνας μήκους περίπου 25 εκατοστών, ο οποίος ξεκινά στο ύψος του 6ου αυχενικού σπονδύλου και φτάνει ως τον 11ο θωρακικό σπόνδυλο, περνώντας μέσα από το διάφραγμα, όπου και συνδέεται με τον στόμαχο (γαστροοισοφαγική συμβολή). Ο οισοφάγος χωρίζεται σε 4 τμήματα: φαρυγγοοισοφαγικό, αυχενικό θωρακικό και κοιλιακό τμήμα (εικόνα).

Το φαρυγγοοισοφαγικό τμήμα είναι το τμήμα του οισοφάγου, το οποίο βρίσκεται μεταξύ του λαρυγγοφάρυγγα και του αυχενικού οισοφάγου. Οι μύες του φάρυγγα σχηματίζουν τον άνω, μέσο και κάτω φαρυγγικό σφιγκτήρα. Το κατώτερο σημείο του κάτω φαρυγγικού σφιγκτήρα (θυρεοφαρυγγικός μυς) αποτελεί τον άνω οισοφαγικό σφιγκτήρα (ΑΟΣ) και αναγνωρίζεται από την εγκάρσια κατεύθυνση των ινών. Η μετάβαση μεταξύ των πλάγιων ινών του θυρεοφαρυγγικού μυός και των εγκάρσιων μυών του κρικοφαρυγγικού μυός σχηματίζει ένα σημείο αδυναμίας στο φαρυγγοοισοφαγικό τμήμα (σημείο φαρυγγοοισοφαγικού εκκολπώματος και σύνηθες σημείο διάτρησης κατά την οισοφαγοσκόπηση). Ο άνω οισοφαγικός σφιγκτήρα είναι ο μοναδικός σφιγκτήρας στον γαστρεντερικό σωλήνα, ο οποίος δεν αποτελείται από κυκλοτερή μυϊκό δακτύλιο, αλλά αποτελεί ένα τόξο που συνδέει τις δύο πλάγιες πλευρές του κρικοειδούς χόνδρου.

Ο αυχενικός οισοφάγος βρίσκεται στη μέση γραμμή όπισθεν της τραχείας. Η διαδρομή που ακολουθεί φέρεται αριστερά της τραχείας και για το λόγο αυτό η προσέγγιση του αυχενικού οισοφάγου είναι πιο εύκολη με μία αριστερή τραχηλική τομή. Προς τα πίσω ο οισοφάγος έρχεται σε επαφή με την προσπονδυλική περιτονία, ενώ εκατέρωθεν αυτού φέρονται τα καρωτιδικά έλυτρα και οι λοβοί του θυρεοειδούς αδένα και τα παλίνδρομα λαρυγγικά νεύρα φέρονται αμφότερα στην τραχειοοισοφαγική αύλακα.

Ο θωρακικός οισοφάγος εισέρχεται στο οπίσθιο μεσοθωράκιο, περνά πίσω από το αορτικό τόξο και τα μεγάλα αγγεία και στρέφεται στην αριστερή μεριά της τραχείας, πίσω από τον αριστερό κύριο βρόγχο. Στη συνέχεια κατευθύνεται προς τα δεξιά για μερικά εκατοστά στην υποτροπιδική περιοχή και στη συνέχεια επανέρχεται στα αριστερά της μέσης γραμμής μπροστά από την θωρακική αορτή και το περικάρδιο. Στη συνέχεια ο οισοφάγος παρεκκλίνει προς τα εμπρός και αριστερά και εισέρχεται στο οισοφαγικό τρήμα του διαφράγματος στο ύψος του 11ου θωρακικού σπονδύλου. Στα πλάγια ο θωρακικός οισοφάγος έρχεται σε επαφή με το δεξί και αριστερό πέταλο του τοιχωματικού υπεζωκότα. Το διαφραγματικό οισοφαγικό τρήμα σχηματίζεται από ένα βρόγχο από μυϊκές ίνες, οι οποίες προέρχονται από το δεξιό και το αριστερό σκέλος του διαφράγματος, αν και σε μεγάλο ποσοστό ασθενών οι ίνες προέρχονται μόνο από το δεξιό σκέλος.

Ο κοιλιακός οισοφάγος εκτείνεται από το οισοφαγικό τρήμα μέχρι την συμβολή του οισοφάγου με τον στόμαχο (γαστροοισοφαγική συμβολή), έχει μήκος περίπου 1-2 εκατοστά.

Ο οισοφάγος διαθέτει 3 περιοχές ανατομικών στενωμάτων. Το αυχενικό στένωμα βρίσκεται στο ύψος του κρικοφαρυγγικού σφιγκτήρα και είναι το στενότερο σημείο του γαστρεντερικού σωλήνα (14 χιλιοστά). Το βρογχοαορτικό στένωμα (15-17 χιλιοστά) βρίσκεται στο ύψος του 4ου θωρακικού σπονδύλου, πίσω από το διχασμό της τραχείας, όπου ο αριστερός κύριος βρόγχος και το αορτικό τόξο διασταυρώνονται με τον οισοφάγο. Η διαφραγματική στένωση (16-19 χιλιοστά) βρίσκεται στο σημείο όπου ο οισοφάγος περνάει μέσα από το διάφραγμα.

Ο οισοφάγος αποτελείται από 3 χιτώνες: βλεννογόνος, υποβλεννογόνιος, μυϊκός χιτώνας (εικόνα). Ο οισοφάγος δεν καλύπτεται εξωτερικά από ορογόνο αλλά περιβάλλεται από μία στιβάδα χαλαρού ινώδους ιστού. Ο οισοφαγικός βλεννογόνος αποτελείται από πλακώδες επιθήλιο, εκτός από τα άπω 1-2 εκατοστά που καλύπτονται από μεταβατικό κυλινδρικό επιθήλιο. Ο υποβλεννογόνιος χιτώνας είναι ένας λιπώδης και σχετικά παχύς συνδετικός ιστός, ο οποίος διευκολύνει την κινητικότητα του βλεννογόνου του οισοφάγου. Περιέχει βλεννογόνους αδένες, αιμοφόρα αγγεία, το νευρικό πλέγμα του Meissner και εκτενές δίκτυο λεμφαγγείων. Ο μυϊκός χιτώνας αποτελείται από μία εξωτερική επιμήκη μυϊκή στιβάδα και από μία εσωτερική κυκλοτερή μυϊκή στιβάδα. Μεταξύ των δύο στιβάδων υπάρχει ένα λεπτό ενδομυϊκό διάφραγμα από συνδετικό ιστό, το οποίο περιέχει λεπτά αιμοφόρα αγγεία και το πλέγμα του Auerbach. Και οι δύο μυϊκές στιβάδες (επιμήκης και κυκλοτερής) στο άνω τριτημόριο του οισοφάγου αποτελούνται από γραμμωτές ίνες, ενώ στο μέσο και κάτω τριτημόριο αποτελούνται από λείες μυϊκές ίνες. Εξωτερικά υπάρχει χαλαρός συνδετικολιπώδης ιστός.

ΑΓΓΕΙΩΣΗ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ

Ο οισοφάγος τρέφεται από πολυάριθμες τμηματικές τροφοφόρες αρτηρίες (εικόνα). Ο αυχενικός οισοφάγος αιματώνεται από την άνω θυρεοειδική αρτηρία αλλά και από την κάτω θυρεοειδική αρτηρία (κλάδος του θυρεοαυχενικού στελέχους). Μεταξύ των δύο αρτηριών υπάρχει δίκτυο αναστομωτικών αγγείων. Ο θωρακικός οισοφάγος αιματώνεται από 4 έως 6 οισοφαγικές αρτηρίες κλάδους της θωρακικής αορτής, οι οποίες συμπληρώνονται με παράλληλα αγγεία από την κάτω θυρεοειδική αρτηρία, τις μεσοπλεύριες, την βρογχική, την κάτω φρενική και την αριστερή γαστρική αρτηρία.Το φλεβικό δίκτυο είναι ανάλογα τμηματικό (εικόνα).

ΝΕΥΡΩΣΗ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ

Η νεύρωση του οισοφάγου προέρχεται από το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό. Στον τράχηλο οι κλάδοι του πνευμονογαστρικού, τα άνω λαρυγγικά νεύρα, νευρώνουν αυτή τη μοίρα του οισοφάγου. Οι κλάδοι του παλίνδρομου λαρυγγικού παρέχουν παρασυμπαθητική νεύρωση στην αυχενική μοίρα του οισοφάγου, ενώ η συμπαθητική νεύρωση του προέρχεται από τα άνω και κάτω συμπαθητικά γάγγλια. Οι γραμμωτές μυϊκές ίνες του θωρακικού οισοφάγου νευρώνονται από το πνευμονογαστρικό, ενώ οι λείες μυϊκές ίνες του οισοφάγου νευρώνονται από τις προγαγγλιακές παρασυμπαθητικές ίνες.

ΛΕΜΦΙΚΗ ΠΑΡΟΧΕΤΕΥΣΗ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ

Ο οισοφάγος έχει ένα εκτενές λεμφικό δίκτυο (εικόνα). Έχει δύο λεμφικά πλέγματα ένα στον βλεννογόνο και ένα στο μυϊκό χιτώνα. Η λεμφική ροή τείνει να είναι ανοδική στα δύο άνω τριτημόρια του οισοφάγου, ενώ στο κάτω τριτημόριο τείνει να είναι καθοδική.